Ruimte voor leiderschap en professionalisering
Op het VO-congres van november 2022 presenteerde de VO-raad de speerpunten voor de komende jaren: ruimte voor leerlingen om te worden wie ze zijn, voor leraren en medewerkers om hun vak met plezier uit te oefenen en voor bestuurders en schoolleiders om hun verantwoordelijkheid te nemen. Mooie speerpunten voor een sector die altijd in beweging en daarmee in ontwikkeling is.
In al deze ontwikkelingen wordt de leerling centraal gesteld. Dat het behalen van de gewenste resultaten daarnaast veel vraagt van leraren, schoolleiders en bestuurders vinden we vaak vanzelfsprekend. De vraag is of er wel voldoende oog is voor de professionalisering en ontwikkeling van alle betrokkenen in het onderwijs, zodat de beoogde vernieuwingen en verbeteringen daadwerkelijk duurzaam gerealiseerd kunnen worden. Immers, de kwaliteit van het onderwijs wordt in grote mate bepaald door de kwaliteit van de leraar.
Kwaliteitscultuur
We zien in de praktijk dat onderwijsvernieuwingen ondanks de goede intenties soms toch niet goed van de grond komen. Het ontbreken van een sterke kwaliteitscultuur kan daarvan de oorzaak zijn. De verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen van een dergelijke kwaliteitscultuur wordt door de inspectie van het onderwijs nadrukkelijk bij besturen en schoolleiders gelegd. Maar hoe stimuleer je (de ontwikkeling van) de kwaliteitscultuur?
Kwaliteitsborging
Allereerst door een duidelijke visie, die door alle medewerkers wordt gedragen. Deze creëert samen met concrete ambities de richting en het perspectief voor de organisatie en zet deze daarmee in beweging. Daarnaast is de aanwezigheid van een goed ingericht kwaliteitszorgsysteem van wezenlijk belang. Uitgangspunt van een dergelijk systeem moet zijn dat je zegt wat je doet, doet wat je hebt gezegd en aantoont dat je het hebt gedaan. Oftewel een systeem waarin de verantwoordelijkheid wordt genomen voor het borgen en verbeteren van de kwaliteit van het geleverde onderwijs.
Gedeelde verantwoordelijkheid
Maar met alleen het borgen van de kwaliteit in werkwijzen, regelingen en afspraken is nog niet gegarandeerd dat de gewenste resultaten behaald worden. De aanwezigheid van een sterke kwaliteitscultuur is daarvoor noodzakelijk. Een sterke kwaliteitscultuur kenmerkt zich volgens de Onderwijsraad (2015) door flexibiliteit, gedeelde verantwoordelijkheid, externe oriëntatie, veranderingsbereidheid, open communicatie en vertrouwen. En dat alles in gezamenlijkheid, in alle lagen van de organisatie.
Cultuurdragers
Cultuur draait voornamelijk om de betekenisvolle interactie tussen mensen. Daarom is het belangrijk om binnen de organisatie te beschikken over cultuurdragers, die vanuit hun rol en onderwijskundig leiderschap in staat zijn de gewenste cultuur uit te dragen. Diezelfde cultuurdragers zouden daarnaast in staat moeten zijn om teamleden en collega’s aan te moedigen om strategisch mee te denken, hen te motiveren om nieuwe uitdagingen aan te gaan en de ruimte te scheppen voor professionalisering en het leren van en met elkaar. Stimulerend daarbij is als er gewerkt wordt vanuit een waarderende en ontwikkelingsgerichte aanpak: best practices inzichtelijk en expliciet maken en tot standaard verheffen.
Cultuurscan
Als een cultuurverandering binnen een scholengroep of school wenselijk of noodzakelijk is, maar er nog geen duidelijk zicht is op de kwaliteitscultuur, kan het goed zijn om eerst een cultuurscan te laten uitvoeren. Adviseurs van Hobéon hebben in diverse onderwijsinstellingen goede ervaringen met (en zijn gecertificeerd voor) het gebruik van het cultuurmeetinstrument Organizational Culture Inventory (OCI) van Human Synergistics. Dit instrument geeft zicht op de effectiviteit van zowel het individu en de teams als de organisatie als geheel. Daarbij wordt de nadruk gelegd op de relatie tussen gedrag en prestaties. Dat vergroot het bewustzijn van de eigen impact op de resultaten van de organisatie of het team en geeft daarmee handvatten voor interventies om de volgende stappen in uw organisatie- en cultuurontwikkeling te zetten.
Bezoek ons tijdens het VO-congres
Bent u benieuwd wat wij voor u zouden kunnen betekenen? Neem dan een kijkje op onze website (hobeon.nl/po_vo) of bezoek ons tijdens het VO-congres. U vindt ons in stand 13.