“Het belang van de leerling zit in ons DNA”
Zo’n zes jaar geleden besloot het Zuiderlicht College dat het tijd was voor verandering. Ze wilden afstappen van de traditionele toets-mentaliteit en zich meer richten op maatwerk en formatief evalueren. Dit vereiste niet alleen aanpassingen van leerlingen, ook docenten moesten hun aanpak herzien. Hoe heeft deze school dit aangepakt? Teamleider bovenbouw Sharon Boughanem vertelt hoe vernieuwing en groei in het onderwijs mogelijk zijn wanneer het hele team betrokken is.
Het Zuiderlicht College biedt onderwijs aan op vmbo-basis, kader, en gl-, tl-niveau binnen het profiel Zorg en Welzijn. De school staat midden in de levendige Amsterdamse buurt De Pijp en heeft twee locaties op loopafstand van elkaar. En dat is maar goed ook; er wordt op deze school niet alleen kennis overgedragen, maar ook onderling veel samengewerkt en uitgewisseld.
Sharon Boughanem: “Zo’n zes jaar geleden zijn we begonnen met het aanbieden van maatwerk op school. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld één of meerdere vakken op een hoger niveau volgen, versnellen, verbreden of verdiepen. Maatwerk vraagt een andere aanpak van docenten. Zo moet je kunnen differentiëren in de klas. Daarnaast moet je niet alleen de leerling, maar ook jezelf als docent goed blijven volgen. Hoe krijg je zicht op de ontwikkeling van individuele leerprestaties? Hoe zie je de potentie van een leerling? Op welke manier geef je les en hoe komt het aan? En hoe kun je je lessen aanpassen? Voorheen werd er bij ons heel wat af getoetst om te meten hoe een leerling ervoor stond. Dat zagen we ook in de PTA’s terug. Deze manier van werken was niet meer passend en we wilden dit veranderen.”
Hoe zijn jullie te werk gegaan?
“Docenten gaven aan dat de studiedagen vaak te beleidskundig waren. Ze wilden meer inspirerende en creatieve dagen, met meer didactische tools om aan de slag te kunnen gaan met formatief evalueren. We hebben daarom de training ‘Formatief evalueren’ van Bureau ICE aangekocht en zij hebben ons bij dit proces begeleid. De training was enorm hands-on en werd gegeven door ervaren collega’s uit het werkveld die veel praktische tips konden geven.”
Kwamen jullie grote uitdagingen tegen?
“Het proces verliep heel soepel. We hebben de training aan het hele team aangeboden en de secties onderverdeeld in groepen. Iedere sectie kreeg veel praktische voorbeelden hoe je formatief kunt evalueren, waardoor collega’s heel veel van elkaar hebben kunnen leren en het snel in de praktijk konden toepassen.”
“We stimuleren dat docenten bij elkaar meekijken in de les. Bij deze vorm van collegiale consultatie nemen we het formatief evalueren als onderwerp mee. We zullen bijvoorbeeld dit schooljaar de docenten van de onderbouw laten meekijken bij de lessen van bovenbouwdocenten, en andersom. Aan het eind van de dag volgt een waardevol gesprek waarin je veel van elkaar kunt leren. Deze kennis neem je mee en verwerk je in het vakwerkplan.”
Kun je een voorbeeld geven wat er ten goede is veranderd nu jullie meer nadruk leggen op formatief evalueren?
“We toetsen nog wel summatief, maar een stuk minder. Voorheen werd er veel lesgegeven op hetzelfde niveau. Of werd er eerder gezegd: ‘De leerling kan het niet aan.’ Nu worden leerlingen meer uitgedaagd. Omdat er meer ruimte voor is in de les, maar ook omdat er een omslag is in het team qua denken. Maatwerk werkt. Docenten geven leerlingen nu sneller een kans om iets op een hoger niveau te volgen, of in een kortere tijd af te ronden. Leerlingen hebben ook meer inspraak. Ze hebben bijvoorbeeld een keuze hoe ze een opdracht inleveren. Willen ze een werkstuk inleveren, of toch liever een presentatie of een toets maken voor een bepaald vak? Deze manier van werken geeft leerlingen meer autonomie en eigenaarschap over hun eigen leerproces. De leerling heeft inzicht in het eigen leren. Samen onderzoeken wij wat hun talenten zijn en ze krijgen de mogelijkheid een deel van het vakkenpakket zelf samen te stellen.”
Wat is er veranderd ten aanzien van jullie toetsbeleid?
“We hebben altijd een toetsbeleid gehad, maar dat was een behoorlijk slapend document. Een aantal docenten heeft daarom de training Toetsexpert van Bureau ICE gevolgd. Door je samen te richten op eigen toetsmateriaal, werk je tijdens deze training aan een feedbackcultuur in het onderwijsteam. Je leert kritisch kijken naar de kwaliteit van praktische opdrachten, practica, mondelinge examens en rubrics. Wanneer is iets goed? En wanneer voldoende? Dat zijn mooie gesprekken die je met elkaar kunt hebben binnen de sectie. Dit jaar maken we nog een slag en zullen nog meer collega’s zich scholen.”
Heb je nog tips voor vakgenoten?
“Als je aan de slag gaat met formatief evalueren, zorg dan dat je dit met het héle team doet. School niet enkele docenten, maar betrek alle collega’s. Zo kan iedereen van elkaar leren.”
Lees het volledige interview in Toets! Special #3 – Samen meer zien.
Vraag hem hier aan of haal de laatste editie op bij
de stand van JIJ! | Bureau ICE op het VO-congres in april.