Maand: september 2022

LOB is cruciaal tijdens je middelbare schooltijd 

LOB is vaak het terrein van mentoren en decanen, maar uiteindelijk draait het om de leerlingen. Hoe kijken zíj naar LOB? 

Lina Boukhoubza is voorzitter van de leerlingenraad van het Calandlyceum in Amsterdam en zette daar LOB extra op de agenda. “Er gaat veel aandacht naar de lesstof, maar school is zoveel meer. Lees verder 

Het Expertisepunt LOB ondersteunt vo-, mbo-, en hbo-scholen bij het versterken van de loopbaanontwikkeling en (studie) begeleiding van jongeren. 

In dit artikel geeft één van onze adviseurs een reactie op een interview over de effectiviteit van (interne) procedures voor werving & selectie. Hierdoor krijgt u goed zicht op de werkwijze van de adviseurs van Versteege Search. 

Dat kan toch anders!

Succesvolle benoemingen door de adviseurs van Versteege Search

Veertig procent van alle benoemingen is een mismatch, zo las ik onlangs in een interview van Bert Peene met Loek Wijchers, schrijver van Handboek Werving en Selectie[i]. Als adviseur werving en selectie in het onderwijs was ik nogal verbaasd over deze uitspraak. Het artikel nodigde mij uit tot een reactie.

Ik doe dat vanuit mijn ervaring als adviseur bij Versteege Search & Interim-management. In mijn werk – ongeveer zes jaar – is in al die tijd sprake geweest van één mismatch: na enkele maanden werd duidelijk dat de benoemde afdelingsleider niet voldeed aan onze verwachtingen. Natuurlijk is dat niet prettig, maar we hebben een nieuwe procedure gestart die leidde tot een duurzame benoeming. Op deze school heb ik daarna nog twee procedures mogen begeleiden.

Natuurlijk staat Loek Wijchers stil bij het waarom van die mismatches binnen een organisatie. Het is goed om daarnaar te kijken en op basis van zijn aanbevelingen, onze werkwijze tegen het licht te houden.

Het is vooral de werkgever c.q. de opdrachtgever, stelt Wijchers, die bij de selectiegesprekken aan het woord is. Dat is het gevolg van de manier waarop selectiegesprekken worden voorbereid en plaatsvinden. Onze adviseurs bereiden deze gesprekken zorgvuldig voor met de selectiecommissie door aandacht te besteden aan de werkvormen en vragen die tijdens gespreksrondes aan de orde komen. Insteek daarbij is dat vooral de sollicitant aan het woord is en uitgedaagd wordt over concrete ervaringen te praten: dus geen wenselijke antwoorden. Het gaat niet alleen om succesverhalen; mislukkingen zijn minstens zo interessant en wijzen op reflectief vermogen van de kandidaat.

Vervolgens komt Wijchers met de uitspraak dat veel functies feitelijk niet bestaan; het zijn opgeleukte taken. Als dat al zo is, kun je dat voorkomen. Onze adviseurs vragen bij de opdrachtgever in een intake gesprek dóór over wat echt nodig is en nemen daarnaast interviews af met verschillende medewerkers die vanuit een eigen perspectief hun licht doen schijnen op de gewenste functie binnen de organisatie. Op basis van die gesprekken wordt een  school- en functieprofiel opgesteld. Als aanvulling op dit profiel wordt de samenvatting van de interviews opgenomen, dat geeft een reëel beeld en wordt door de sollicitanten erg op prijs gesteld.

Wijchers benadrukt het belang van competentieprofielen bij de zoektocht naar het schaap met de vijf of zes poten. Maar, zo merkt hij op, bij de huidige krapte op de arbeidsmarkt moet/wil men wel water bij de wijn doen: het gat tussen wens en werkelijkheid. Dit is herkenbaar, maar wanneer zich dat voordoet, beraden wij ons over hoe dit aan te pakken. Soms betekent dit opnieuw werven, maar vaker kijken we naar wat nodig is om de kandidaat optimaal geschikt te maken voor de gevraagde functie. Het uitvoeren van Talent en Succes Scans of ontwikkelassessment gericht op competenties die nog extra aandacht verdienen en het beschikbaar stellen van een (externe) coach[ii] dienen zich dan aan.

Een andere oplossing voor de situatie waarin er nog twijfel is over de geschiktheid van de kandidaat, is het bieden van intensieve begeleiding door intervisie of (groeps)gesprekken met collega’s uit het vak. 

Wijchers sluit af met enkele aanbevelingen om de door hem geschetste situaties te voorkomen. Wees eerlijk over de vacature, het profiel en over de vraag of de functie nog wel bestaat. Dat is juist wat de adviseurs van Versteege Search beschouwen als hun belangrijkste  taak: zij willen er zowel voor de opdrachtgever als voor de kandidaten zijn. In de preselectiegesprekken die wij voeren staan we daar uitvoerig bij stil. Gesprekken die niet alleen een selecterend maar ook een coachend karakter hebben. Menig sollicitant heeft teruggegeven dat ze veel van het traject en de gesprekken geleerd hebben, ongeacht de uitkomst.

Tot slot raadt Wijchers aan om vreemde ogen mee te laten kijken: dat is wat onze adviseurs doen, onder andere als procedureel voorzitter van de selectiecommissie tijdens de sollicitatiegesprekken en vooral door hun rol in het gesprek met de commissie na elke sollicitatieronde.

De conclusie van Wijchers dat het vakgebied zich de laatste jaren weinig ontwikkeld heeft, delen wij niet. Wij blijven voortdurend zoeken naar hoe we ons werk beter kunnen doen en andere werkvormen kunnen introduceren die vooral de sollicitant actief laat zijn om het aanwezige (groei)potentieel maximaal te ontwikkelen. Dat lukt!

Martin Hulsen

Adviseur Versteege Search & Interim-management

Landelijk coördinator VO-managementcoach

Versteege Search staat al jarenlang voor een team van ervaren adviseurs en is daarmee een betrouwbare partner voor toezichthouders, bestuurders en schoolleiders binnen primair en voortgezet onderwijs. Bent u toe aan een vervolgstap binnen uw carrière? Ook dan zijn wij er voor u! Versteege Search & Interim-management: voor en door onderwijsmensen.

---

[i] In: Managementboek Magazine, pag. 23, januari 2022 (online ook te raadplegen op: Loek Wijchers: ‘Veertig procent van alle benoemingen is een mismatch’ – Boekblog – Managementboek.nl).

[ii] De VO-academie leidt schoolleiders op tot coach. https://www.vo-academie.nl/onderwerpen/coaching.

Platform TL

Het Platform-TL (Platform Theoretische leerweg) verenigt scholen met onderwijs in de gemengde leerweg, de theoretische leerweg en de mavo. Wij zorgen voor verbinding om het onderwijs richting te geven en in beweging te houden.

Inmiddels hebben zich ruim 170 scholen bij ons aangesloten.  En dit aantal groeit nog steeds.

Deze groei heeft natuurlijk mede te maken met de ontwikkeling van de nieuwe leerweg. De gemengde en de theoretische leerweg worden in de toekomst samengevoegd tot één nieuwe leerweg. Alle leerlingen in deze nieuwe leerweg volgen dan, naast avo-vakken, een praktijkgericht programma. De komende jaren wordt de invoering van deze nieuwe leerweg voorbereid.

Het Platform-TL is, samen met SPV, de VO-raad en SLO, een belangrijke gesprekpartner van het ministerie bij de ontwikkeling en voorbereiding van de nieuwe leerweg.
De scholen die aangesloten zijn bij het Platform krijgen zo de kans mee te denken en te werken aan het vormgeven van die nieuwe leerweg. 

Voor verdere informatie en het activiteitenplan van het Platform zie de website: www.platform-tl.nl

Neemt uw school nog geen deel aan ons Platform? Aanmelden kan via bovenstaande website.

Boom voortgezet onderwijs ǀ Staal & Roeland 

Betaalbare topkwaliteit 

Boom voortgezet onderwijs en Staal & Roeland ontwikkelen samen met enthousiaste docenten, auteurs en onderwijspartners lesmateriaal van ongeëvenaarde topkwaliteit voor een betaalbare prijs. De lesmethoden bieden, mede dankzij de RTTI-certificering, veel ruimte voor differentiatie en onderwijs op maat. 

ICT als middel, niet als doel 

ICT biedt mogelijkheden die boeken niet leveren, denk aan uitlegvideo’s, voorlezers, een interactieve oefenomgeving voor onbeperkt oefenen met directe feedback en zelftoetsing. En daarom bieden al onze methodes een rijke digitale omgeving. Maar digitaal werken is zeker niet de enige weg naar beter onderwijs en betere leerresultaten. 

Leer van papier, schrijf op papier 

Bewezen is inmiddels dat leerlingen die lezen van papier de stof beter begrijpen en onthouden dan leerlingen die van het scherm lezen. Daarnaast is het ook zo dat zelf aantekeningen met papier ervoor zorgt dat je beter onthoudt dan wanneer je antwoorden of aantekeningen via een toetsenbord verwerkt. 

Kwaliteit 

Bij al onze uitgaven voor Nederlands, Engels, Wiskunde, Natuur/scheikunde, Geschiedenis, Latijn, Grieks, CKV en Kunst geldt altijd dat de focus op de kern van het vak ligt. Leerdoelen zijn expliciet weergegeven, de theorie wordt kernachtig geformuleerd en alle vragen en opdrachten zijn gericht op het leerdoel. Dat motiveert leerlingen en daagt ze uit met relevante en interessante leerstof. 

Abonnementen maken geen kwaliteit 

Onderwijs is duurzaam: het bereidt leerlingen voor op de toekomst. In onze methoden voor het voortgezet onderwijs bereiden wij leerlingen inhoudelijk voor op die toekomst én kiezen daarbij ook voor een duurzame vorm en kiezen we niet voor wegwerpboeken. We sparen het milieu en houden daarmee tegelijk de prijs aanvaardbaar. ICT is bij ons altijd een optie, maar we dwingen niemand tot koppelverkoop. Datzelfde geldt voor geheel digitaal werken: dat kan ook, maar ook hier is dat een keus van de gebruiker zelf. We dwingen niemand. 

Meer weten? 

Wilt u weten hoe we samen met u de kwaliteit van uw onderwijs kunnen verbeteren en hoe we het onderwijs betaalbaar houden? Nodig ons uit voor een nadere kennismaking met: 

KERN Nederlands 

KERN Wiskunde 

KERN Engels 

POLARIS Natuur- en Scheikunde 

FORUM Geschiedenis 

SPQR Latijnse Taal en Cultuur 

ARGO Griekse Taal en Cultuur 

Contrast CKV 

Bespiegeling Kunst Algemeen 

EXPO – Beeldende vakken 

Zo Leer je! Mentorlessen 

Meer info? Kijk op onze websites boomvoortgezetonderwijs.nl en staal-roeland.nl. 

Meer inzicht in en controle over uw leermiddelen

Ruim 80 jaar zijn wij educatieve dienstverlenervan leermiddelen aan scholen en leerlingen binnen het Voortgezet Onderwijs. Dit betekent dat wij onze ervaring inzetten om scholen te helpen hun doelen te bereiken. Scholen maken gebruik van ons omvangrijke netwerk en ontvangen deskundig en onafhankelijk advies over de keuze en inzet van leermiddelen. Passend bij hun onderwijskundige visie. Met behoud van flexibiliteit en binnen de budgettaire grenzen. En de regie? Die houdt de school in handen.

Het Onderwijsadviesteam adviseert!

Met onderwijsexpertise en kennis over de totale leermiddelenmarkt helpen onze onderwijsadviseurs scholen het maximale uit de lumpsum voor leermiddelen te halen. ​​Door het geven van uitgever onafhankelijke maatwerkadviezen ondersteunen we scholen in het ontwikkelen van hun leermiddelenbeleid, -plan en de uitvoering. Zo zetten scholen leermiddelen passend en volwaardig in waardoor docenten en leerlingen de beoogde onderwijsresultaten behalen.

Onze adviesdiensten

School in beeld

Vanuit visie en strategisch beleid brengen we met een verdiepende scan op de school en middels analyse en rapportage inzicht in de nodige interventies voor een duurzame en toekomstgerichte schoolontwikkeling.

Leermiddelenbeleid

Middels verschillende workshops daagt de onderwijsadviseur de betrokkenen uit om stil te staan en kritisch na te denken over de huidige leermiddelen. Op verschillende niveaus binnen de school (MT, teamleiders en álle vakdocenten) toetsen we de eisen en wensen voor de best passende vorm, inhoud en samenstelling van leermiddelen, passend bij het gewenste onderwijs van de school.

De school ontvangt een gedragen beleid waarmee de school de juiste keuzes kan maken voor leermiddelen die ondersteunen in het bereiken van de hoogst haalbare kwaliteit van onderwijs.

Leermiddelenadvies

Naast onderwijskundige kaders en criteria krijgt een vakgroep inzicht in de leermiddelenmarkt zodat vakgroepen uitgevers (methodes) met kritische vragen kunnen benaderen. De keuze voor het best passende leermiddel kan gemaakt worden en de school realiseert de kwaliteit van het onderwijs.

LMC & Learn

Hoe krijgt een leermiddelencoördinator (LMC) regie op het proces van leermiddelenkeuze en meer zicht op de leermiddelenmarkt? Hoe kunnen ze docenten hier zo goed mogelijk bij faciliteren? Waar lopen andere LMC’s in Nederland tegen aan? Deze training geeft LMC’s meer grip op de leermiddelenlijst.

Leermiddelen in Beeld

Door een analyse op leermiddelen die wordt uitgevoerd met de portefeuillehouders leermiddelen, krijgt een school inzicht in de actuele kosten, gebruik en inzet van leermiddelen. Een vergelijking met andere scholen binnen of buiten de stichting/scholengroep wordt met School Intelligence inzichtelijk gemaakt. Ook bespreken we trends op leren, onderwijs en leermiddelen. Aansluitend geven we advies om aan de slag te gaan, passend bij de mogelijkheden en wensen van de school.

Nieuwsgierig?

Onze adviseurs helpen uw onderwijs graag verder! Zij staan voor u klaar via onderwijsadviesteam@vandijk.nl

Samen beter onderwijs maken!

De controller en de auditcommissie – een paar apart?

Een blaffende controller

In 2015 organiseerde Infinite Financieel een congresdag met als thema de Controller: schoothond of waakhond? Het was vlak na het debacle Amarantis waarbij een zeer groot (geworden) schoolbestuur failliet ging, met alle maatschappelijke en politieke commotie van dien. Hoofdspreker op dat congres was Marcel Wintels die als interim bestuurder puin had geruimd bij deze scholengroep en ons vertelde dat teveel mensen de verkeerde kant hadden opgekeken en verzuimden om de bestuurder voldoende tegenspraak te bieden. Conclusie van deze congresdag:  als het er op aankomt blaft de controller vaak wel, maar bijt niet door.

Hoe is dat 7 jaar later? Er zijn meer checks and balances bijgekomen in het intern toezicht: de auditcommissie deed zijn intrede en de business controller komt in beeld. Hoe werken die twee samen in het versterken van het financiële toezicht?

Intern toezicht : van tweeluik naar driehoek

Zo luidde het naam en boodschap in het WRR rapport ‘Versterking van de interne checks & balances van publieke organisaties’[1]. Want als het interne toezicht niet op orde is, zal de externe verantwoording van de organisatie ook te wensen overlaten en zullen externe toezichthouders vaak te laat zijn. Voorkomen is belangrijker dan genezen. De WRR adviseert de smalle verbinding Raad/College van Bestuur en Raad van Toezicht open te breken en een derde partij toe te voegen. De controller lijkt daarvoor de aangewezen functionaris; de business controller wel te verstaan.

[1] https://www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2014/05/27/van-tweeluik-naar-driehoeken

Dimensies in controllerstaak

De controllersfunctie kan op veel verschillende manieren worden ingevuld. Daarbij is een aantal dimensies in de positionering en rolinvulling van de controller te onderscheiden[1]

– loyaliteit: aan directeur – aan concern

– positionering: decentraal – centraal

– focus: financieel – niet-financieel

– taak: gericht op verwerken transacties – gericht op ondersteunen beslissingen

– rol: ondersteunend – leidend.

Afhankelijk van de positionering op elk van deze dimensies ontstaat een specifiek

profiel van de controller. In de praktijk varieert de positionering van de controller

sterk. Soms is deze een lijnfunctionaris onder het CvB lid Financiën, maar soms betreft het een onafhankelijke staffunctionaris. Een controller in de lijn kan de leiding vooral ondersteunen en adviseren; de onafhankelijk gepositioneerde controller kan gemakkelijker een belangrijke gewetensfunctie hebben. Bij inschakeling van de business controller als derde partij in de driehoek wordt de controller aan de rechterkant van de vijf dimensies geplaatst. Zo lijkt ook in het onderwijs de laatste jaren de controllersfunctie te verschuiven van aandacht voor de financiële functie naar het verstrekken van niet-financiële beleidsinformatie.

Deze controller moet gevraagd en ongevraagd met het bestuur en met de Raad van

toezicht in contact kunnen treden. Daarnaast is het zijn (of haar)  plicht om rechtstreeks met de Raad van toezicht contact op te nemen als de bestuurder in zijn ogen onverantwoorde risico’s neemt en er niet wordt geluisterd naar zijn kritische geluiden. Een vorm die hieraan voorafgaat is het aanschuiven bij bijeenkomsten van de audit commissie.

Audit commissie als oog en oor RvT

Het fenomeen auditcommissie is relatief nieuw in onderwijsorganisaties en verbonden met het Raad van toezicht model. In de tijd van vrijwilligersbesturen van stichtingen en  verenigingen was er hooguit een bestuurslid met financiële competenties en /of een kascommissie actief. Maar zeker nu de Onderwijsinspectie de nadruk is gaan leggen op risicogestuurd en bestuursgericht toezicht krijgt de financiële verantwoordelijkheid meer aandacht van de interne toezichthouder. Want tot het ‘bestuur’ rekent de wetgever zowel dagelijks bestuur ( CvB) als de toezichthouder (RvT). Hoewel deze functies gescheiden zijn, moet ieder vanuit zijn eigen rol en verantwoordelijkheid zorgen voor – een systeem van – deugdelijk financieel beheer en risicomanagement. De meeste toezichthoudende organen in het onderwijs stellen daarom een auditcommissie in met doel en taken die – idealiter –  zijn vastgelegd in een reglement. De doelstelling luidt veelal  ‘ de auditcommissie (AC) adviseert gevraagd en ongevraagd de toezichthouder over het financieel beleid, waarbij de commissie toeziet op de rechtmatigheid en doelmatigheid van het financieel beheer en financieel beleid van de stichting en de door de stichting in stand gehouden scholen’. Bij de taken gaat het op papier vaak over het beoordelen van a. het interne systeem van planning en control b. de kaderbrief en de (concept) begroting met de tussentijdse rapportages, c. de concept jaarrekening, d. het risicobeheerssysteem en e. het treasurybeleid. Ook bespreekt de AC de uitkomst van de controle van de jaarrekening met de accountant en de -opvolging van de – aanbevelingen. De auditcommissie gaat zelf over de frequentie en de aanwezige (andere) functionarissen bij vergaderingen.

Een professionele dialoog is gewenst

Om het intern financieel toezicht te versterken bepleitte de WRR in 2014 de rol van de business controller tussen bestuur en Raad van toezicht. Daar is in het onderwijsveld gehoor aan gegeven, zeker bij de wat grotere schoolbesturen. Bij de kleinere is het moeilijker om de rol en taak van financial en business controller goed te scheiden. Met name de onafhankelijke positie en bredere kijk op beleid en beheer zijn essentieel. Daarnaast heeft binnen het Raad van toezicht-model het fenomeen van de auditcommissie wortel geschoten. De samenwerking tussen deze financiële commissie, de bestuurder en de controller wordt door laatstgenoemden gewaardeerd met een (kleine) 8. Dat blijkt uit de reacties van 20 controllers op een kleine enquête die Infinite Financieel hield. Verbeterpunten zijn het beter vastleggen van taak en rolopvatting, pro-actiever gedrag van commissieleden zonder op de stoel van de bestuurder te gaan zitten. Mijn beeld is dat de controller gehoor vindt bij de auditcommissie maar dat de adviesrol van beide kanten wel iets steviger kan: een professionele dialoog over de financiële koers draagt bij aan de kwaliteit van planning & control.

Jan Looise

(Drs. Jan Looise is senior adviseur bij Infinite op het raakvlak van bestuur en beheer in met name het VO. Hij werkt als (interim) controller, adviseert bij (formatieve) krimp, verricht due diligence bij fusie en coacht bestuur en schoolleiding op financiële deskundigheid.)

---

[1] De Jong 2008 p. 38

Geef je teamleden de regie over hun eigen ontwikkeling met online nascholing

Als schoolleider heb je te maken met een toenemende diversiteit in je klassen. Dat kan uitdagend zijn omdat de behoeften van leerlingen sterk uiteen lopen. Het is dan ook essentieel dat je docententeam zich blijft ontwikkelen.

Waar maakt jouw school het verschil?

In deze tijd van onderwijskundige- en organisatorische veranderingen is het belangrijk om bij te blijven op tal van onderwerpen. Als schoolleider heb je een enorme impact op de kwaliteit van het onderwijs, net zoals je docententeam. Zij weten als geen ander waar hun leerlingen behoefte aan hebben en waar hun eigen ontwikkelpunten liggen. Het is dan ook belangrijk om hen zelf de regie te geven over hun eigen ontwikkeling. Om je docententeam te ondersteunen bij het continue blijven professionaliseren biedt E-WISE een professioneel online nascholingsplatform van hoge kwaliteit.

Nascholen met het ‘Netflix’-model

Net zoals bij ‘Netflix’ krijgt je team bij E-WISE met een abonnement onbeperkt toegang tot een groot en veelzijdig aanbod. Zij kunnen kiezen uit maar liefst 130 online cursussen van hoge kwaliteit, allemaal te volgen wanneer zij hier behoefte aan hebben. On-demand, op elk device.

Het aanbod is zo ingedeeld dat alle facetten van het docentschap aan bod komen. Je team heeft keuze uit cursussen op vakinhoudelijk, didactisch en pedagogisch gebied. Ook is er aandacht voor de brede professionele basis zoals digitale vaardigheden. Door het uitgebreide aanbod zit er altijd wel iets van hun gading bij. Het aanbod wordt bovendien continu uitgebreid met nieuwe (en actuele) onderwerpen. Daarnaast zal er in december van dit jaar een cursuspakket beschikbaar komen voor leidinggevenden in het voortgezet onderwijs.

Leren van de experts: prof. dr. Paul A. Kirschner, Ria van Dinteren MA en vele andere deskundigen

De cursussen van E-WISE zijn praktijkgericht, evidence-based en ontwikkeld met experts. De kwaliteit van de cursussen wordt bewaakt door een redactie- en adviesraad. En natuurlijk door de docenten zelf. Al ruim 30.000 onderwijsprofessionals zijn aan de slag. Dit levert waardevolle feedback op waarmee het cursusaanbod continu wordt doorontwikkeld.

Wil jij meer weten over nascholen met E-WISE? Bezoek dan onze website: e-wise.nl/vo-congres

Kwaliteit van toetsen, hoe borg je dat?

Zitten je leerlingen op het juiste niveau? Kunnen ze doorstromen en verloopt de overgang van onderbouw naar bovenbouw soepel? En hoe zorg je dat leerlingen eenmaal bij examens de juiste kennis hebben? ‘Toetsen helpen je bij het in kaart brengen van de leervoortgang van leerlingen, al geven die maar ten dele antwoord op deze vragen’, volgens Joost Godschalk, trainer en adviseur bij Cito BV.

Efficiënt vaardigheden in kaart brengen

Als oud-docent natuurkunde, examensecretaris en voorzitter van de examencommissie begrijpt Joost de vragen die spelen op scholen als geen ander. ‘Als school wil je bepalen wat en hoeveel je toetst, zodat je efficiënt de benodigde vaardigheden in kaart krijgt. Ook de kwaliteit van de toetsen en de opgaven moeten in orde zijn. Kortom, een ingewikkeld proces met veel aspecten.’

Van visie tot meetbaar resultaat

Een professioneel proces begint met een toetsbeleid dat volgt uit een goede visie op toetsing en examinering van de school. Daarnaast is een goed functionerende examencommissie van belang en inmiddels ook verplicht. Ook de toetsbekwaamheid van jouw docenten is een essentiële pijler. ‘Cito helpt je graag bij het realiseren van een adequaat proces van toetsing en examinering. Al onze experts hebben jarenlange ervaring en weten daardoor snel wat er nodig is om jouw organisatie te professionaliseren. Het is zeker geen abstract advies, maar een heldere analyse waaruit praktische aanbevelingen volgen met een meetbaar resultaat’, aldus Joost.

Professionaliseren examencommissie

‘We kunnen bijvoorbeeld helpen met het optimaliseren van de examencommissie. Daarvoor hebben we een training ontwikkeld volgens de nieuwste inzichten en op basis van het profiel examencommissielid van de NVE, praktijkervaringen, SLO-informatie en aanbevelingen van de VO-raad.’

Audit met aanbevelingen

Ook een audit behoort tot de mogelijkheden. Joost legt uit dat je daarbij in een dag inzicht krijgt in de kwaliteit van jullie toetsing en schoolexamens. ‘Op basis daarvan krijg je minimaal drie aanbevelingen waarmee je school direct aan de slag kan met een verbeterslag. Of we leiden jouw docenten op tot toetsexperts. We kijken niet alleen naar de toetstechnische eisen, maar juist ook naar wat jouw school echt nodig heeft om leerlingen verder te helpen.’

Streamer

‘We leveren maatwerk en spelen in op de behoefte van de school, zodat deze direct met de opbrengsten aan de slag kan’, Joost Godschalk, trainer & adviseur Cito BV. cito.nl/trainingenadvies-vo

Nieuw toetsbeleid bij Het Nieuwe Lyceum: ‘Als leerlingen minder toetsen maken, is het des te belangrijker dat die toetsen van hoge kwaliteit zijn’

Auteur: Daan Degen

In schooljaar 2020/2021 begon Het Nieuwe Lyceum in Bilthoven aan een traject dat in 2024 moet leiden tot de invoering van een compleet nieuw toetsbeleid, gebaseerd op formatief evalueren. Hoe pakken ze dat aan? Wat doen ze om iedereen mee te krijgen? En waarom moest het toetsbeleid überhaupt op de schop? We vragen het rector Philip Wind en plaatsvervangend rector Agaath Mauritz, die samen de directie van Het Nieuwe Lyceum vormen.

Wat was de aanleiding om aan de slag te gaan met het toetsbeleid?

Philip: “We constateerden dat leerlingen van de ene toets naar de andere holden, maar zich nauwelijks druk maakten over datgene wat ze dan leerden. Toen besloten we dat het roer om moest. Minder toetsen en meer gesprekken tussen leerlingen en docenten over voortgang en ontwikkeling. Formatief evalueren in plaats van continu achter toetsen aanrennen.”

Agaath: “In eerste instantie hebben we geprobeerd om docenten ruimte te geven ervaring op te doen met formatief evalueren en didactisch coachen. Leerlingen meer verantwoordelijkheid laten nemen voor hun eigen leerproces. Minder cijfers geven. Daar zijn we in een aantal secties mee aan het stoeien gegaan. Maar als organisatie liepen we er tegenaan dat je zoiets niet met een beperkt aantal secties kunt doen. Je moet het met z’n allen doen.”

Waarom werkte de oorspronkelijke pilotvorm niet optimaal?

Agaath: “Ouders vroegen bijvoorbeeld waarom kinderen voor een bepaald vak geen cijfers kregen en voor andere vakken wel. Het is voor docenten niet te doen als ze dat steeds individueel moeten uitleggen. Daarvoor moet je als school eenduidig beleid hebben. Om dat te ontwikkelen, laten we ons ondersteunen door Bureau ICE; zij helpen ons om stapsgewijs alle tools in handen te krijgen, zodat we het in één keer goed kunnen doen.”

Hoe verloopt zo’n schoolbreed ontwikkelings- en implementatietraject? Hoe pak je dat aan?

Philip: “In het voorjaar van 2021 is een groep docenten gestart met het formuleren van het nieuwe toetsbeleid. De eerste versie daarvan hebben ze in het najaar van 2021 opgeleverd en voorgelegd aan alle personeelsleden. Met de feedback daarop zijn ze aanpassingen gaan plegen.”

Agaath: “Begin 2022 zijn we gestart met het scholen van het personeel in het kader van formatief evalueren. We hebben er bewust voor gekozen om iedereen daarin te scholen met een basistraining. Dat heeft behoorlijk wat impact, met acht docenten per werkgroep en vijf bijeenkomsten per groep.”

Philip: “Tegelijkertijd heeft een groep docenten een implementatieplan ontwikkeld. Daarin staat welke stappen we nog moeten zetten om in 2024 de omslag te kunnen maken naar formatief evalueren. Dat implementatieplan gaan we vanaf dit schooljaar uitrollen.”

Agaath: “Begin dit schooljaar starten in dat kader ook de trainingen Toetsexpert. Tijdens die training leren docenten hoe ze toetsen inrichten aan de hand van taxonomie en toetsmatrijzen, zodat deze valide worden. In elke sectie gaan minimaal twee docenten die training volgen. Dat zijn ook weer vier of vijf bijeenkomsten, voor in totaal veertig medewerkers.”

Waarom laten jullie zoveel medewerkers een training Toetsexpert volgen?

Agaath: “Om er zeker van te zijn dat de kwaliteit van toetsing in alle secties op een hoog niveau komt. Als leerlingen veel minder toetsen maken, is het des te belangrijker dat die van hoge kwaliteit zijn. Straks hebben we nog maar een beperkt aantal summatieve toetsen. Maar daarop bevorderen we kinderen wel, dus die moeten absoluut valide en betrouwbaar zijn.”

Hoe neem je mensen mee in zo’n heel traject? Hoe creëer je draagvlak bij alle betrokkenen?

Agaath: “Op de eerste plaats door de docenten zélf het toetsbeleid te laten vormgeven. De commissie bestond alleen uit docenten, er zat niemand van de schoolleiding in. De commissie heeft ook zelf de resultaten gepresenteerd. En vervolgens hebben ze de reacties van hun collega’s weer meegenomen in een aangepaste versie. Zo proberen we het proces heel zorgvuldig te doorlopen. Met in het achterhoofd dat iedereen wél mee moet in het traject. Dat is geen keus.”

En als er toch weerstand is?

Agaath: “Dan kunnen teamleiders daar aandacht aan besteden, bijvoorbeeld in functioneringsgesprekken. Of door extra mogelijkheden voor scholing aan te bieden, als iemand nog niet voldoende handen en voeten aan formatief evalueren heeft kunnen geven.”

Philip: “De kracht van het proces zit ook in de aanlooptijd die we hebben genomen. Door iedereen te blijven betrekken, raakt een steeds grotere groep docenten enthousiast. Want nogmaals, wij hebben als schoolleiding geen sturing aan het proces gegeven. We hebben maar één opdracht meegegeven: het aantal summatieve toetsen moet omlaag. De docenten zijn creatief aan de slag gegaan om dat in te vullen.”

Kun je daar een voorbeeld van geven, hoe docenten ‘minder toetsen’ op een creatieve manier invullen?
Philip: “In de eerste twee toetsweken van het jaar hebben onderbouwklassen geen toetsen meer, maar projecten. Dat is een duidelijke keuze om het anders te doen.”

Agaath: “We zijn ook bezig met didactisch coachen. Dat ondersteunt het proces van formatief evalueren. Als docenten feedback geven aan leerlingen en beter in beeld krijgen waar leerlingen staan, maak je al veel summatieve toetsing overbodig.”

Nog een laatste gedachte of overweging waarmee andere scholen wellicht hun voordeel mee kunnen doen?

Agaath: “Dat toetsbeleid – bij ons in elk geval – een onderdeel is van een totale kwaliteitsslag. Ons schoolplan is een consistent verhaal, waarin dingen in elkaar passen. Toetsbeleid, didactisch coachen, formatief evalueren, zicht op ontwikkeling. Ze passen in elkaar en versterken elkaar. Je kunt niet alleen met toetsbeleid bezig zijn, het moet een onderdeel zijn van je totaalvisie.”

Af te halen bij de stand van JIJ! | Bureau ICE! Toetsspecial VO

Lees het volledige interview met Philip Wind en Agaath Mauritz in de Toetsspecial ‘Oog voor toetskwaliteit’. Wil je in gesprek over een helder toetsbeleid dat past bij de visie van jullie school?
Kom tijdens het VO-congres naar de stand van JIJ! | Bureau ICE. De VO-adviseurs denken graag met je mee. Of ga naar bureau-ice.nl/training-vo. [link: https://www.bureau-ice.nl/voortgezet-onderwijs/jij-training/?utm_medium=referral&utm_source=vo-congres&utm_campaign=vo-content

Het heilige huisje van 1801

In 1801 werd in Den Haag een wetsvoorstel ingediend waarmee de landelijke overheid zich formeel verantwoordelijk stelde voor de kwaliteit van het onderwijs. Het was de eerste onderwijswet, en vanaf dat moment volgden er nog vele. De inrichting en vormgeving van onderwijs is sindsdien, tot op vandaag, een belangrijk agendapunt.

Vanaf dat moment houden we ons bezig met de ontwikkeling van onderwijs en is er wetgeving voor onder andere schoolstichting en sluiting, onderwijstijden, onderwijsrichting, bevoegd- en bekwaamheden, besteding van middelen en is er ook een wet voor leerplicht. Al meer dan 220 jaar zetten we steeds weer stappen richting beter en passender onderwijs. Je kunt je afvragen of er ooit een eind komt aan deze ontwikkeling.

De focus op onderwijsontwikkeling heeft ons veel gebracht: een beheersbaar en controleerbaar systeem van onderwijsaanbod. Onderwijsontwikkeling is daarmee ook de Heilige Graal geworden. Het is het favoriete gereedschap van ieder in en rond het onderwijs, waarmee we ieder probleem te lijf willen gaan. De metaforische hamer waarmee we niet alleen spijkers, maar ook schroeven, bouten en vingerlassen denken te kunnen behandelen.

Stop met onderwijsontwikkeling

Het is diezelfde focus op onderwijsontwikkeling, op de aanbodkant, die er voor zorgt dat we aandacht voor de lerende leerling, de productiekant, kwijt raken. We stellen wel vragen over leeropbrengsten, maar de term zelf verraad al dat het daarbij nog steeds over de effectiviteit onderwijs gaat. Het leren door de leerling, het geleerde door de leerling of het gewenste leren voor de leerling zou als uitgangspunt een heel ander landschap opleveren voor het oplossen van willekeurig welk onderwijsvraagstuk. Van het Lerarentekort tot Passend Onderwijs.

De preoccupatie met onderwijsontwikkeling is het eerste Heilig Huisje van 1801, dat wij met plezier kapot gooien. Met ons programma ‘Impact op Leren’ helpen we jou en je school op een heel praktische en fundamentele manier om het leren door de leerling als uitgangspunt te nemen. Zodat er meer geleerd wordt in de school, en minder onderwezen.

Stop met personaliseren

Ook het Heilig Huisje van de unieke leerling willen wij graag in stukken laten vallen. Uiteraard niet omdat we geloven dat iedere leerling hetzelfde is, of dat elke leerling hetzelfde nodig heeft. Die uniciteit is namelijk een feit.

Wat we wel ter discussie willen stellen is de gedachte dat het onderwijs zich zou moeten passen aan de individuele wensen, moeiten en/of behoeften van iedere leerling. Of ook dat van iedere individuele medewerker. Als het al een oplossing is, dan is het wat ons betreft zeker niet de enige oplossing.

Hoe vaak leer je, als onderdeel van je aanbod, je leerling om te gaan met situaties waarin niet in jouw individuele behoefte wordt voldaan? Hoe vaak leer je, als onderdeel van je beredeneerde aanbod, een klas om te gaan met situaties waarin de behoeften van een ander conflicteren met die van jou? Hoe vaak leer je, als onderdeel van je personeelsbeleid, die sectie of individuele docent om te gaan met situaties waarin het rooster niet wordt aangepast aan individuele behoeften. Kan je dat als individu (ver)dragen? Kan je dat dragen als groep mogelijk maken?

Voor ons is samenwerken, verbonden zijn en het benutten van verschillen onderdeel van waar wij in geloven. Zodat jij uniek bent, niet vanwege wat jou persoonlijk onderscheid, maar vanwege de relaties die jij hebt. Voor ons is dat Leiderschap, zowel voor de leerling als voor de medewerker. En uiteraard ook voor de leidinggevende.

Wil je meer weten over de bijdrage die 1801 kan leveren aan de ontwikkelen van zulk Leiderschap bij jou op school? Wij ondersteunen je graag met een concreet en duurzaam programma, in aansluiting op de relaties die je binnen je school onderhoud en inricht.

Stop met taboes

Het zijn de Heilige Huisjes die ons denken en ons samenwerken in de tang houden. Hier hebben wij er twee benoemd die we dagelijks mogen omgooien. Misschien heb jij nog wel heel andere Heilige Huisjes die je om zou willen gooien. Loop langs bij onze stand, dan kan je direct de daad bij het woord voegen.

1801 bestaat uit een bevlogen groep onderwijsadviseurs, met een enorme passie voor leren en duurzame verbetering van het onderwijs. Daarbij houden we er van om belemmerende gedachten constructief te slopen en denken we graag met je mee over het bouwen van dat waar jij in gelooft. Dat is goed onderwijs. Aangenaam kennis te maken.

Ps. 1801 stond vroeger bekend onder de naam Interstudie.

Anne Jan van den Dool